Муса Джалиль çуралнăранпа 119 çул

ХӖРЛӖ САЛТАК ТӲМИ     

Уçланка хӗвел çутатрӗ,

Шур чечексене вăратрӗ:

Пӗр-пӗрин çине пăхса,

Карăнчӗç йăл-йăл кулса.

Вӗсене çил ачашларӗ,

Çеçкисене вăркăштарчӗ.

Ирхи шуçăм сывлăмпа

Пурне те çуса тасатрӗ.

Çил вӗрнипе ярăнаççӗ,

Пӗр-пӗринпе савăнаççӗ.

Ăнсăртран вӗсем хумханчӗç –

Тантăшӗ енне куç ячӗç.

Темшӗн çакă хӗр пӗрчи

Шурă тумлă мар пӗртте.

Ытти шурă чечексем

Шурă кӗпепе пурте.

Юр пек шап-шур тумӗсем,

Унăн çеç кӗпи юн пек.

Ункăри шур чечексем

Тӗлӗнеççӗ: «Ма кун пек?

Ăçтан тупрăн кун пек тӗс?»

«Ним тӗлӗнмелли те çук.

Ак çапла ку пулчӗ ӗç –

Çӗркӗ пулчӗ çапăçу.

Ман çумра кунта выртатчӗ

Питӗ паттăр пӗр салтак.

Вăл пӗччен çеç çапăçатчӗ

Вун пиллӗкӗн тăшманпа.

Утăм та пӗртте чакмасăр

Вăл çапăçрӗ çӗрӗпе.

Ирпеле ăна амантрӗç –

Çăвăнтăм ун юнӗпе.

Кайрӗ вăл. Вăл çук. Кичем.

Кӗтрӗм шуçăма пӗччен.

Халӗ унсăр кулянатăп,

Чулпан-çăлтăр пек çунатăп».

СЕРЖАНТ

Фронтран таврăнать

Рельсне шаккаса

Состав. Çав шавпа

Кăштах ăмăртса

Ларап калаçса

Эп пӗр сержантпа.

Ун çӗтнӗ пурте:

Ашшӗ-амăш те,

Çуралнă çурт та.

– Ăçта-ха, ман тус, –

Эп ыйтрăм унран, –

Каян халь ăçта?

Чӗнмесӗр, хуллен

Кăларчӗ çыру

Кăкри кӗсйинчен.

Куратăп: куççуль,

Тен, савнăçпа пуль,

Сержант питӗнче.

– Ик çул тăтăшах

Вăл çырчӗ çыру

Çил-юр-тăвăлта.

Эп пӗлтӗм унран:

Урал хӗрӗ вăл,

Чӗнеç – Лямига.

Кашни çырунче

Туяттăм ялан:

Ăшши те артак.

Сисӳ юратни –

Хӗвел çути пек,

Халь ман кăкăрта.

Кӗреттӗм вăрçа.

Чӗрем çумӗнче

Çыру вăл çырни.

Шутлаттăм: «Мӗнех,

Телейӳшӗн сан

Эп вилӗп, савни».

Пӗлетн-и, юлташ,

Çыру мӗскерне

Фронтра вăл пире?..

Каятăп эп халь

Çыру хуçине

Курма çав хӗре.

Ик çул вăл мана

Сыхларӗ фронтра

Юратăвӗпе.

Тӗртсе ямӗ-ши

Çитсен ун патне

Çӗнтерӳпе эп?!

...Ак, пуйăс васкать,

Чăнах пӗлнӗ пек,

Унта кам ларать.

Сержант йăлкăшса

Кӗсйи тӗлнелле

Алне пӗр хурать.

Сержант именет,

Анчах ача пек –

Мăнаçлăх унра.

Мӗн чухлӗ ăшши,

Илем, юрату

Çитес тӗлпулра!

– Эх, йӗкӗтӗм, – теп, –

Герой юратни,

Ӗнен, шăллăм, эс –

Пит хаклă ăна!

Кӗтет Лямига,

Çунать саншăн çеç!..

Эх, вăрçă çулсем!

Ансат çырусем.

Унта – юрату.

Нумай хӗр-пике,

Халь хăй савнипе

Кӗтет тӗлпулу!..

Хӗрсем! Эсирех

Мăнаçланмалла –

Тăван çӗр çинче

Шанса тăнипе

Сыхлатăр вутра

Çӗршыв паттăрне!

Владимир Левуков куçарнă. 

Каçар, Тăван çӗршывăм

Каçарсам эс, çӗршывăм, ăнман салтакна,

Хăвăн пӗчӗк пайна каçарсам.

Кӗрлекен çулăмра эп, чăн-чăн салтак пек,

Пуç хуманшăн мана каçарсам.

Кам калайӗ – сана эпӗ сутнă тесе?

Кам пултарӗ мана тиркеме?

Пӗлет Волхов çакна: эпӗ пач хăраман,

Пурнăçа эпӗ пач шеллемен.

Ункăна лекнӗскер, бомбăсен айӗнче

Вилекен тусăмсен хушшинче,

Чӗтренсе çунакан çӗр çинче

Эп ямарăм ята халиччен.

Эп тăкмарăм куççуль, ăнланса пӗтӗмпех:

Çук чакма каялла ман текех.

Эп куçа хупасса кӗтрӗ вилӗм тем пек, –

Вăл чăнах та çакна ӗненнех.

Эп кӗтмен ăнăçу, эп кӗтрет те кӗтмен.

Вилӗме тархаслаттăм: «Килсем!..

Хăтарсамччӗ, тархасшăн, чура пуласран!»

Тилмӗреттӗм: «Ӗçне вӗçлесем!..»

Эп çыраттăм тин çеç-ха кӗске çырусем:

«Маншăн, мăшăрăм, ан хăрасам.

Юлашки юн тумламӗ ӳксен çӗр çине,

Паттăр пек куçăма эп хупам».

Эп тин çеç-ха васкаттăмччӗ вăрçă хирне,

Хам тупа тунине астуса:

Çапăçу хирӗнче вилмеллех амансан,

Хатӗр эпӗ вилме... йăл кулса».

Эс, савниçӗм, мана вăй-хăват панăран,

Эс мана чӗререн савнăран,

Эп çӗр хут вăйлăрах, эп пин хут вăйлăрах –

Чи тискер, чи хаяр тăшманран.

Çирӗплетӗп çырса эп таса юнăмпа

Тăван çӗршӗн пуçа хунине.

Ман тупа, чӗрӗ шыв пек, вутра-çулăмра

Сиплӗ паттăр салтак чӗрине.

Çук çав, çук – тараймастăн шăпа çырнинчен:

Эп вилмерӗм; пӳрмен-мӗн вилме.

Эп перес тенӗ чух итлемерӗ мана

Пистолетăм – пемерӗ темме...

Скорпион хăйне хăй вӗлерет тепӗр чух;

Ăмăрткайăк ӳксе арканать...

Ăмăрткайăк пулман-и, мӗн, эпӗ тахçан?!

Мӗншӗн, вилӗм, шеллерӗн мана?! Мӗн тăвам?..

Пистолет улталарӗ мана.

Тӗплӗ çыхрӗ тăшман ман алла.

Юнăмпа эп шăварнă çула-сукмака

Тусанпа çил хупларӗ, паллах...

...Курăнать ирхи шуçăм карта леш енче.

Эпӗ – чӗрӗ, поэзи – вилмен:

Ăмăрткайăк чӗри хӗмленет-ялкăшать.

Хатӗр вăл тăшманпа кӗрешме.

Хӗрелет ирхи шуçăм карта леш енче –

Ялав пек – чунăма çӗклесе.

Ман чунра халь, туссем, курайманлăх кăна –

Вăй парать, кӗрешме пиллесе.

Эп çапах та шанатăп, шанатăп çакна,

Çитӗ август. Пӗр тӗттӗм каçра

Ман чунра-чӗрере кӗрлекен туйăмсем

Ирӗке тухаççех тыткăнран.

Эп шанатăп çакна та тата, тусăмсем,

Çакна питӗ шанать ман чӗре:

Сирӗнпе пӗрле кӗрӗп каллех эп вута –

Çапăçу хирӗнче, ирӗкре!

1942 çул, июль. («Моабит тетрачӗсем» кӗнекерен).

Чăвашла Валери ТУРКАЙ куçарнă.