Вăрçă пуçланнине шанас килмерӗ...

– Юрий, ятарлă çар операцийӗн пирвайхи кунӗсем мӗнпе асра юлчӗç?
– Эпӗ 2022 çулхи февралӗн 24-мӗшӗнченпех унта. Çав кунхине Украинăна Луганск облаçӗнчи Новоайдар ялӗ енчен танксемпе кӗтӗмӗр. Пӗрремӗш кунхинех манăн рота, эп ун чухне рота командирӗччӗ, тăшман оборонинчен шалалла 65 километра иртрӗ. Кӗнӗ май тăшманăн пӗр атакине сиртӗмӗр. Пит вăйлах çапăçу пулмарӗ вăл, пăшалсенчен, гранатометсенчен печӗç. Задачăна ăнăçлă пурнăçласа малалла кайрăмăр. Çав кунах Волкодаево ялне илтӗмӗр. Тепӗр кун тепӗр задача – Михалюки ялӗ. Луганск Респуб­ликин Украина контролӗнчи территорисемччӗ вӗсем. 
– Пит хăвăрт пулчӗ апла ун чухне?
– Мӗнле каламалла... кӗтменлӗх пулчӗ, вăрçă пулать, унта кӗретпӗр тесе шанас та килмерӗ, учение кăна кайнă тесе. Виççӗмӗш кунхине хамăн экипажпа ВСУн тыл техникин колоннине асăрхарăм. Ăна персе аркатрăмăр. Ăнăçлă пулчӗ, пурте ырă-сывă таврăнтăмăр. Çӗрле миçе техника пулнине курмарăмăр-ха, тепӗр кун ирхине пăхма кайрăмăр та 14 единица техника иккен унта: КамАЗсем, КрАЗсем, Уралсем, ЗИЛсем,  боеприпассемпех... 2-3-шне çунтарнă эпир, ыттине хамăр валли илсе кайрăмăр. Икӗ кунран çав колоннăран тарнисене тата урăх çӗртен 20 салтакпа пӗр офицера тыткăна илтӗмӗр. Йывăрах мар аманнисем пурччӗ. Хамăра вӗрентнӗ пек, салтаксемпе уйрăммăн, офицерпа уйрăммăн калаçса кашнинчен ăнлантару çыртарнă хыççăн çар полицине патăмăр.
– Тыткăнрисем хăйсене мӗнле тыткаларӗç?
– Салхуччӗ, хурланнăччӗ ӗнтӗ. Калаçма тесе пӳлӗме илсе кӗрсен чи çамрăкки 19-ти йӗрсе ячӗ. Вăл вăхăтра телевизор ӗçлесе ларатчӗ унта. Счастье хулара перкелешӳ пынине кăтартаççӗ иккен. «Мӗн пулчӗ, мӗншӗн йӗретӗн?» – тетӗп кунран. «Ман хӗр унтан», – тет. Харьковранччӗ хăй. «Ан пăшăрхан, йӗркеллӗ пулать», – тесе лăп­лантартăм. Ахаль çынсем пекехчӗ вӗсем пирӗншӗн вăл вăхăтра, православи çыннисем. Ӗçтернӗ-çитернӗ, турттарнă эпир вӗсене. 
– Эсӗ аманнине илтнӗччӗ, ăçтарах пулчӗ ку?
–2022 çулхинех тепӗр направление куçарсан. Март уйăхӗн вӗçӗнче Попасная хули çывăхӗнче айлăмра ларакан Николаевка ялӗ патӗнче противник çулсем тăрăх ан кайтăр тесе танксем валли позицисем пăхма тухнă вăхăтра «Град» вӗçсе килчӗ. 5-6 снаряд ман хыçа тата ума ӳкрӗ. Йывăрах мар контузи илтӗм, сылтăм енчен мăйран пуçласа ура тупанӗ таран амантăм. Снаряд ванчăкӗсене кăларса та пӗтереймерӗç.
– Халӗ те рота командирӗ-и эсӗ? 
– Çук, халӗ манăн урăхларах тивӗçсем. Эпӗ Донецкри малтан Курахово, каярах Дзержинск (Торецк) направленире штаб начальникӗ – батальон командирӗн çумӗ. Штабăн хут ӗçӗсене илсе пынисӗр пуçне çыхăну взвочӗн, ротăсен, уйрăм подразделенисен командирӗсем ман подчиненире. Комбат вырăнне юлнă вăхăтсенче çапăçăва та хутшăнатăп. 
– Фронтра саншăн чи йывăрри мӗн?
– Хуть мӗнле командиршăн та чи йывăрри вăл – çапăçу хирӗнче хăвăн салтакусене çухатни. Отпус­ка килес умӗн кăна-ха акă БПЛА взвочӗн çав тери лайăх командирне, позывнойӗ Сеняччӗ, çухатрăмăр. Ятарлă çар операцийӗ пуçлансанах çуркунне пуçламăшӗнче паллашнăччӗ эпир унпа. Хăй вăл Луганск Республикинченччӗ. Вăрçăра 2014 çултанпа. Хăйне лайăх енчен кăтартнипе ăна эпир хамăр пата илтӗмӗр. Взвод командирне ларт­рăмăр. Март уйăхӗн 5-мӗшӗнче Дзержинск (Торецк) направленире çар заданине пурнăçланă чух камикадзе FPV-дрон лектернӗ ăна. Çав тери пысăк çухату пулчӗ ку. Комбат çумӗ пулнипе пурне те сăнран пӗлетӗн, яланах курса калаçатăн. Тур сыхлатăр кун пек çухатусенчен малалла, çав тери йывăр япала ку. Пӗтӗмӗшле илсен, мана ăнчӗ темелле-и ӗнтӗ, рота командирӗ чухне çухатусем ытла пысăках пулман ман. Пурӗ икӗ çынна çухатрăм, аманнисем пирки каламастăп ӗнтӗ. Амансан та сывă вӗсем. Хăшӗ сывалса каялла строя таврăнчӗ, йывăр аманнисем çартан кайрӗç. 
– Дронсем тенӗрен, 2023 çулхи кӗркуннеренпе камикадзе FPV-дронсем рой пек вӗçме тытăннăранпа çапăçу условийӗсем тӗпрен улшăннине калаççӗ...
– Ку тӗрӗс, эпир малтан танксемпе малти позицисенех тухаттăмăр, халӗ кун пек тума йывăртарах. Экипажсене сыхласа хăварас тесе танка тимӗр листасемпе мангал евӗр çыпăçтарса тухма тивет. Мангаллатпăр тесех калатпăр-ха кăна. Нумай чухне вăрттăн позицисенчен ӗçлетпӗр. Мала тухмастпăр мар-ха ӗнтӗ, унта та тухатпăр. 
– Тăшмана мӗнле хак паратăн, тивӗçлӗн кӗрешет-и?
– ВСУ хăй тӗллӗн кăна пирӗнпе çапăçнă пулсан, эпир хальччен Киевран иртеттӗмӗр ӗнтӗ. НАТО çӗршывӗсем мӗнле пулăшаççӗ те: хӗç-пăшалне параççӗ, техникине параççӗ, çыннисене те. Наемниксем питӗ нумай, кашни направленирех. Апла пулсан та юлашки çур çулта ВСУсене йывăртараххи курăнать. Фрончӗ тусрӗ. Пирӗннисен вара лайăх пулса пырать. Çапах та тăшмана хаклама та пӗлмелле. Çапăçусенче эпир кăна тустармастпăр вӗт, вӗсем те пире тивӗçлӗн хирӗç тăраççӗ. 
– Лайăх командирсем çитеççӗ-и пирӗн? Вăхăчӗ хăйех кун пеккисене хатӗрлет теççӗ те, тӗрӗс-и?
– Чечня, Сирири вăрçăсенче çапăçса çар опычӗ пухнă офицерсем чăнах та пур, çапах та ятарлă çар операцийӗ ытти вăрçăсенчен уйрăлса тăрать, вăл çӗнӗ технологисемлӗ вăрçă. Çавăнпа кунта урăх опыт пухăнать. Ăçта мӗнле пуль те, ман таврари офицерсем эпир пӗр-пӗринпе лайăх калаçатпăр. Тăваттăмӗш çул пыракан вăрçăра кашни офицер хăй мӗн тумаллине лайăх вӗренсе çитнӗ. Тин кăна килекеннисене ăçта мӗн тусан лайăхрах пулассине хамăр вӗрентетпӗр.
– Хăв акă майдан кӗрленӗ 2014 çулта аслă çар училищине вӗренме кӗтӗн. Ун чухнех пирӗн çӗршывсен хушшинче хирӗçтăру пуласси паллăччӗ. Вăхăта тавăрас пулсан, урăх професси суйланă пулăттăн-и? 
– Ун пек май пулсан та çавăнтах каяттăм. Хам профессине суйланăшăн пӗрре те ӳкӗнместӗп эпӗ.
– Эсир Хусанти Танк аслă çар училищин юбилейлă 85-мӗш кăларăмӗччӗ. 110-ăн вӗренсе тухрăр. Пӗрле вӗреннисемпе фронтра курнăçаятăр-и? Сан курс­рисенчен миçӗшӗ Раççей Геройӗ ята тивӗçрӗç?
– Тӗл пулкалатпăр. Таджикистанра службăра тăнă Ильдар Кадиярова (Оренбург облаçӗнченччӗ вăл) акă вӗренсе тухнăранпа курманч­чӗ. Вӗсене Селидово направление куçарсан унпа Донецк­ра тӗл пултăмăр. Хăш-пӗрисем çумрах тăраканнисем те пур. Сылтăмри кӳршӗ, сулахайри кӳршӗ. Ӗçлеме çăмăлрах капла, пӗр-пӗрне пӗлетпӗр. Чăваш Енри пӗрле вӗреннӗ туссемпе Артем Яппаровпа тата Олег Канцеляровпа та çыхăнура. Артемпа темиçе кун каялла кăна-ха Шупашкарта тӗл пултăмăр. Вăл та ман пекех отпуска таврăннă, апрель пуçламăшӗнче иксӗмӗрӗн те каялла каймалла. Олегпа пӗлтӗр тӗл пулнăччӗ. Пирӗн курсран виççӗн Раççей Геройӗ ятне илчӗç. Александр Трошинпа Степан Белов сывă, Дамир Исламова вилнӗ хыççăн пачӗç.
– Хăй ирӗкӗпе СВОна каяс текенсене мӗн сӗннӗ пулăттăн, мӗне хатӗр пулмалла вӗсен?
– Пӗрремӗшӗнчен, унта кайма шухăш-кăмăлпа хатӗр пулмалла. Иккӗмӗшӗнчен, хăвна кирлӗ снаряжение Оборона министерстви парасса кӗтмесӗрех хăвна юрăхлине туянма тăрăшмалла. Калăпăр, Оборона министерстви паракан бронежилетсем начар мар вӗсем, çав тери йывăр. Штурма каяс пулсан унпа инçе чупаймастăн. Виççӗмӗшӗнчен, вăй-хал енчен çирӗп пулмалла. «Птичкăран» тарма, штурма кайсан хытă чупма пултармалла. Юлташа амантсан йăтса тухма та вăй кирлӗ.
– Юлашки вăхăтра вăрçа чарас килӗшӳ (перемирие) çинчен нумай шавлаççӗ, кирлӗ-и вăл пире е иртерех-и-ха, фронтрисен шухăш-кăмăлӗ мӗнле кун пирки?
– Эпӗ телевизорпа кăтартакан хыпарсене питех пăхмастăп. Хам шухăша кăна калатăп – çемье патне часрах таврăнса тăнăç пурнăçпа пурăнас килет, ку тӗрӗс. Килӗшӳ тунипех вăрçă хăвăрт кăна пӗтессе пурпӗр шанмастăп. Хуть мӗнле йышăну тусан та, пеме чарăнсан та, эпир унтан час кăна каймастпăр-ха. 

Ю.Воробьевăн харпăр архивӗнчи сăнӳкерчӗк.