Новости автора - Ирина Трифонова

Тутарстан стройкомплексӗ ку çулта та 3 миллион тăваткал метр çурт-йӗр хута ярса рекорд лартма хатӗрленет. Çитес 5 çула та наполеонла плансем хатӗр: стратегилле проектсен шутӗнче «Большой Зеленодольскпа» «Лаишевский узел» комплекссем. Çак тата ытти хыпарсемпе Строитель кунӗ умӗн ТР строительство, архитектура, ÇКХ министрӗ Марат Айзатуллин журналистсемпе тӗл пулса пысăк пресс-конференци ирттерчӗ. 

«Паха тӗрӗ» фабрикăн коллекцине епле тӗрӗсрех хакласа калам-ши? Çемçерех каласан, дизайнерсем этностильпе пит ӗçлеме пӗлмеççӗ. Чăваш халăх тумне пӗлменнисемшӗн, куракансемшӗн ӗнтӗ, вăл интереслӗ пулчӗ-тӗр. Тăвăллăн алă çупса йышăнчӗç кӳршисене тутарстансем. Авалхи чăваш тумне ун конструкцине, тӗррине пăсмасăр çӗлеме пӗлеççӗ. Ку тумсем сцена çине тухма, наци уявӗсенче тăхăнма питӗ те вырăнлă. Ку енӗпе мухтас килет. Анчах светски тума, паянхи мода тенденцийӗсене пăхăнса этно-стильпе тумтир çӗлеме пӗлмеççӗ. Те вӗреннӗ дизайнерсем çук, те ăсталăхӗ çителӗксӗр. Этно-стильпе тунă чăваш тумӗ темле рокко-барокко майлă.

Тăхăрьял историйӗпе паллашас тесен Пăва районне кӗрекен Элшелне кăна каймалла. Шăп çак ялта пуçтарнă та ӗнтӗ легендарлă тăрăхăн  ӗмӗрсен пуян кун-çулне. Кам кăна тухман-ши Тăхăрьялтан? Культура, наука, спорт, çар тата ытти сферăра палăрнисем йышлă, анчах пуринчен ытла писательсемпе поэтсем. Мӗнпе çыхăннă çакă? Сывлăшӗ урăхларах-ши е ытти сăлтавпа? Апла-и, капла-и – ку факт. Паллă çынсен пурнăçӗпе паллаштарать те Элшелӗнчи музей. Унта эпир Пăва районне ӗçпе кайсан кӗрсе тухрăмăр. Музей ӗçне ялти хисеплӗ çын Евгений Афанасьев йӗркелесе ертсе пырать. Çак ӗçе вăл шкулта ӗçленӗ чухнех кӳлӗннӗ, пенсие тухсан та пăрахас темен – малаллах ӗçлет. Мӗншӗн тесен музей ӗçӗн хакне, унăн социаллă пӗлтерӗшне çав тери аван ăнланать. Çамрăксем ку енӗпе пит ӗçлесшӗнех мар, çул ӳсӗмне кура ун хакне ăнланмаççӗ-ши?

Май уйăхӗн вӗçӗнче Пăва районӗнчи Элшел шкулӗнче пулса курни пирки «Шăнкăравăн» иртнӗ кăларăмӗнче çырнăччӗ ӗнтӗ. Шкулпа паллашасси экскурси майӗпе иртрӗ. Класран класа çӳренӗ хушăра библиотекăра ачасемпе творчествăлла тӗлпулу та ирттертӗмӗр. Эпир кӗскен хаçат ӗçӗпе паллаштартăмăр, тăван чӗлхепе культурăн пӗлтерӗшӗпе кирлӗлӗхӗ çинчен калаçрăмăр. 

Закон кăларассин пӗрлехи вертикальне туни халăхшăн эффективлăрах ӗçлеме май парать. Патшалăх Канашӗ каникула каяс умӗн, июлӗн 14-мӗшӗнче, парламент пуçлăхӗ Фарид Мухаметштин журналистсемпе тӗл пулчӗ. 

«Раççей Федерацийӗн Патшалăх Думине Тутарстанран суйланнă депутатсен лобби вăйӗ пысăк. Пирӗннисем вăйлисен шутӗнче», – çапла хак пачӗ ӗçтешӗсене ТР Патшалăх Канашӗн Председателӗн çумӗ, «Единая Россия» фракцин ертӳçи Юрий Камалтынов журналистсемпе тӗл пулсан. Июлӗн 14-мӗшӗнче ТР парламентарийӗсем çуллахи каникула каяс умӗн юлашки лару ирттерсе çур çулхи ӗçӗн пӗтӗмлетӗвӗсене турӗç. Çак тӗллевпех темиçе пресс-конференци те иртрӗ. Малтан журналистсемпе единороссем, тепӗр кунне коммунистсем тӗл пулчӗç.

«Венчете тăракансем те пулмарӗç-ха», – тунсăхлăн калаçрӗ Владимир атте

Уяв 2022. Хăватлă, вăйлă, ӗмӗр асра юлмалли, тӗлӗнмелле, чаплă – çакăн пек эпитетсепме хаклаççӗ Уявра пулса курнисем чăваш праçникне. Вăл чăннипех чăваш халăх культурин историйӗнче ылтăн саспаллисемпе çырăнса юлӗ – ӗмӗрлӗхе. Хăйӗн шайӗпе, анлăшӗпе, инфраструктура пуянлăхӗпе, хăвачӗпе Уяв тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерчӗ. Чăвашсене кăна мар, ытти наци представителӗсене те. «Грандиозлă», «Космос шайӗнче», «Чăваш культурин чапӗ» – çак сăмахсемпе пуçланă нумай хыпар-хатӗрӗ Элкел районӗнчи Сиктӗрме-Хусанкай ялӗнче иртнӗ Уяв пирки. Уяв лапамӗ юмахри пек, анлă та сарлака вăл. Президент кӗперӗ мӗне тăрать. Праçник кун вăл чăн-чăн фотозонăна çаврăнчӗ.

Ыран майăн 8-мӗшӗнче Раççейре Çемье, юратупа шанчăклăх кунне уявлаççӗ. Хусанта çак уява йăлана кӗнӗ тăрăх Çветтуй асапçă, Хусан митрополичӗ Кирилл ячӗллӗ чиркӳ умӗнче туса лартнă Петрпа Феврония палăкӗ умӗнче иртереççӗ. Палăка туса лартма хăй вăхăтӗнче Вырăссен наципе культура пӗрлешӗвӗ ыйтнă, ТР Президенчӗ Рустам Минниханов килӗшсе тӗрев панă. Çемье- чăннипех çӗршыв тӗрекӗ. Йӗркеллӗ, çирӗп те телейлӗ çемьесем мӗн чухлӗ нумайрах, çавăн чухлӗ çӗршыв та тӗреклӗрех. Çемьере ачасене тăван çӗршыва юратма, хисеплеме, çынпа ырă та кăмăллă пулма вӗрентни мӗн тери кирлӗ пулнине паян уйрăмах лайăх куратпăр.

Совет влаçӗ пӗтнӗ çӗре эпӗ социализмпа туптанса çитнӗ 50-ри çынччӗ, ун чухне те халăхран уйрăлмарăм. Ку япала чăвашсен те пур – мăнкăмăлланса халăхран хăпма юрамасть, килӗшӳллӗ мар ку. Вӗсемпе пӗр шайра пулмалла. Эпӗ ахаль çын, çапла юлатăп та пуринпе те.

Июнӗн 24-мӗшӗнче Чăваш Республикин тӗп хули Шупашкар уяв картине çаврăнчӗ тесен те юрать. Республика кунне халалланă мероприятисем тӗрлӗ çӗртре иртрӗç. Пӗтӗм чăвашсен Акатуйӗ вара ку хутӗнче те Амазония паркра тӗпленчӗ. Парка кӗнӗ çӗрте тăршшӗпе ал ӗç ăстисен суту-илӳпе куравӗн сӗтелӗсем. Мӗн кăна тумаççӗ çынсем: çӗлеççӗ, çыхаççӗ, тăмран тӗрлӗ япала ăсталаççӗ, тӗрлеççӗ, картинсем ӳкереççӗ, шăрçа-таврашӗнчен сумка çыхасси таранах. Куç-пуç алчăраса каймалла. Эпир Акатуй лапамне çитнӗ чух ЧР Пуçлăхӗ Олег Николаев шăпах сăмах калатчӗ.

Июнӗн 15-18-мӗшӗсенче Санкт-Петербургра 25-мӗш хутчен Петербургри халăхсен хушшинчи экономика форумӗ иртрӗ. Геополитикăри лару-тăрăва пăхмасăрах кăçал унта 140 çӗршывăн представителӗсем хутшăнчӗç, çав шутра Анăçри пирӗнпе туслă мар çӗршывсенчен те. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан кăшт çеç сахалрах. Мӗне пӗлтерет-ха ку? Тӗнчери политиксем пӗр-пӗринпе урлă пулса пӗтсен те бизнес çаврăмӗн хăйӗн тӗнчекурăмӗ. Вӗсем ӗçлӗ хутшăнусемпе çыхăнусене татасшăн мар.

Çӗпрелсем пултараççӗ. Июнӗн 12-13-мӗшӗсенче кунта пӗрин хыççăн тепри Сабантуйпа Акатуй иртрӗç. Халăх уявӗсем иккӗшӗ те ака ӗçӗсем вӗçленнипе çыхăннă. Юрать ку тӗле ӗçсем чăнах та вӗçленнӗ. Çанталăк йӗпе-сапаллă, сивӗ тăнипе кăçалхи ака-суха ытти çулхипе танлаштарсан вăхăтран каярах пурнăçланса пычӗ. Ял хуçалăх эксперчӗсен прогнозӗсем кăна тӗрӗсе килсе тухăçӗ ăнса пултăрччӗ  ӗнтӗ. Акатуй июнӗн 13-мӗшӗнче ытти çулти пекех Çӗнӗ Упире иртрӗ. Уяв Тăван Çӗршывăн Аслă вăрçин паттăрӗсемпе ветеранӗсене халалланă палăк умне чечек хунипе пуçланчӗ. Çак хушăра Акатуй лапамӗнчен илтӗнекен чăваш юрри часрах унта çитме хавхалантарчӗ. Ăçта ан пăх – пур çӗрте те хушпу-тухьяллă, тӗрӗллӗ кӗпеллӗ хӗр-хӗрарăм утать. Пурте савăнăçлă та тулли кăмăллă. Хăнасене «Çӗпрел», «Хӗлхем» вырăнти халăх ансамблӗсем кӗтсе илчӗç. Яланхи пек Шупашкартан ЧР культурăн тава тивӗçлӗ ӗçченӗ Анатолий Музыкантов ертсе пыракан «Суварпа» Суварята» ташă ушкăнӗсем килнӗ. Вӗсен çулăмлă ташшисем Акатуя уйрăмах пуянлатрӗç.

Тин ӗç пуçлакан предпринимательсемшӗн лару-тăру ăнăçлă, патшалăх пӗчӗк тата вăтам бизнеса паракан çăмăллăхсем нумай халӗ.

Майăн 23-мӗшӗнче Хусанти ТР Наци библиотекинче ТР Патшалăх Канашӗн Председателӗн Фарид Мухаметшинăн 75-çуллăхне халалланă «Фарид Мухаметшин. Виражи судьбы» кӗнеке хăтлавӗ иртрӗ. Çак мероприятие Тутарстанăн пӗтӗм политика элити, ытти çынсем питӗ йышлăн пуçтарăнчӗç. Урăхла пулма та пултараймасть. Фарид Мухаметшин Раççей, Европа шайӗнчи пысăк политик, опытлă парламентари. Ӗç биографийӗнче пӗр шăйрăлчăк та çук. Ăçта ӗçлесен те мӗнпур яваплăхпа тăрăшнă.